در ابتدا به تعريف افت تحصيلي مي‌پردازيم؛ منظور از افت تحصيلي <كاهش عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان از سطحي رضايت بخش به سطحي نامطلوب است> بهترين شاخص براي <بررسي افت و پيشرفت تحصيلي> سطح عملكرد قبلي و فعلي خود دانش آموز است.
در عصر گسترش روزافزون اطلاعات و ارتباطات <عصر دانايي> به سر مي‌بريم اهداف آموزش و پرورش در سطح جهان به خوبي بيانگر اين مطلب است كه از مهم‌ترين نيازهاي هر جامعه تعليم و تربيت افرادي است كه با اتكا به نيروي اراده و تعقل خويش منطقي بيانديشد و به جاي وابستگي و استفاده از دستاوردهاي اقتصادي و فرهنگي ديگران، خود مولد دانش، فناوري و فرهنگ مناسب براي زندگي مستقل درعصر دانايي باشند، در اين راستا با مشكلي اساسي در نظام‌هاي آموزشي مواجه هستيم كه همان <افت تحصيلي> است كه هر ساله هزينه‌هاي سنگيني به بار مي‌آورد و همچنان در حال افزايش است. بسياري از دانش‌آموزان نمي‌توانند از پس مواد و محتواي آموزش مسايل برآمده يا در موعد مقرر به پايان رسانند، تاسف‌انگيزتر نيست كه بدانيم بسياري از اين افراد توانايي‌هاي لازم براي كسب موفقيت را دارند و موفق نمي‌شوند، از طرفي هم علي‌رغم توسعه كمي آموزش رسمي در چند دهه اخير شاهد انتقاداتي از شرايط كيفي تعليم و تربيت در عرصه‌هاي مختلف بوده‌ايم، شرايطي كه موجب پديد آمدن دانش‌آموزان بي‌احساس و انگيزه، فارغ‌التحصيلان بي‌علم و معلمان فاقد خلاقيت شده است، به طوري كه هر چه سطح تحصيلي بالاتر مي‌رود، شوق آموختن در دانش آموزان كمتر مي‌شود.
در ابتدا به تعريف افت تحصيلي مي‌پردازيم؛ منظور از افت تحصيلي <كاهش عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان از سطحي رضايت بخش به سطحي نامطلوب است> بهترين شاخص براي <بررسي افت و پيشرفت تحصيلي> سطح عملكرد قبلي و فعلي خود دانش آموز است.
ابعاد افت تحصيلي دانش آموز كه بهم وابسته هستند عبارتند از:
فردي (مانند: هوش، حافظه، مشكلات جسمي و...)
خانواده (مانند: ناآرامي محيط، نظام ارزشي حاكم بر خانواده و...)
مدرسه (مانند: شيوه تدريس و نحوه نگرش معلم، عدم استفاده مناسب از وسايل كمك آموزشي، تعداد زياد دانش‌آموزان، شلوغي كلاس‌ها و...)
جامعه (مانند: بيكاري تحصيل‌كرده‌ها)
علل فردي:
1- هوش: الف) هوش عمومي، توانايي است كه در اغلب فعاليت‌هاي انسان خود را نشان مي‌دهد (رابطه عمومي بين نمرات دروس مختلف). ب) هوش اختصاصي: هر فرد در يك زمينه خاصي از آن بهره‌مند است. امروزه ديگر مثل گذشته به هوش اهميتي داده نمي‌شود، تحقيقات نشان مي‌دهد؛ حدود 10 درصد از موارد افت تحصيلي به علت ناتواني ذهني و عدم كنش فرد است، از بين دو دانش آموز با بهره هوشي مساوي آن موفق‌تر خواهد شد كه تلاش بيشتر نموده و پشتكار زيادتر داشته باشد.
2- توجه: براي يادگيري و به خاطر سپردن هر مطلبي، اولين شرط توجه به آن مطلب است. حتي اگر دانش آموز هوش بالا داشته باشد، ولي توجه نكند نمي‌تواند خوب ياد بگيرد؛ علت افت و شكست بعضي از دانش‌آموزان عدم توجه به معلم و مواد تدريس شده و عدم تمركز حواس هنگام مطالعه و انجام تكاليف است.
3- انگيزه: به حالت‌هاي دروني فرد كه موجب هدايت رفتار او به سوي نوعي هدف خاص، كه در واقع موتور حركت هر فرد را انگيزه گويند. كساني كه داراي ترس شديد از شكست هستند يا افرادي كمال‌گرا مطلقا نمره خوب مي‌خواهند، به سوي تكليف بسيار آسان كه احتمال موفقيت در آنها زياد و احتمال شكست بسيار كم است، روي مي‌آورند يا به تكاليف بسيار دشوار كه بتوانند از دشواري آنها به عنوان بهانه‌اي براي عدم موفقيت استفاده كرد.
4- آشفتگي‌هاي عاطفي و هيجاني: فشارهاي رواني خاص هر مرحله از رشد مي‌تواند باعث اشتغال خاطر، آسيب وارد آمدن به قواي هوشي، تحليل انرژي ذهني، عدم تمركز حواس و در نهايت افت تحصيلي دانش‌آموزان شود (در دوره نوجواني مساله ميزان توجه و نوع ارتباط با جنس مخالف و ميزان پذيرفته شدن در جامعه و در جمع همسالان و خانواده بسيار تعيين كننده است).
نارسايي و يا ناتواني جسمي
الف) بنيه ضعيف جسمي و آماده ابتلا به انواع بيماري‌ها.
ب) ضعف در بينايي و شنوايي.
ج) ناراحتي‌هاي مربوط به مراكز عصبي و ناهماهنگي‌هاي جسمي و حركتي.
د) مشكلات ارتباطي- فقدان مهارت اجتماعي (برقراري ارتباط با معلمان و همكلاسي‌ها) باعث گوشه‌گيري انزواگزيني كودك و افت تحصيلي خواهد شد.
علل خانوادگي افت تحصيلي:
الف) روابط نظام ارزشي خانواده: مهم‌ترين عامل موثر در نگرش دانش‌آموز نسبت به <تحصيل> خانواده است؛ اگر نگرش خانواده نسبت به درس، مدرسه، معلمان منفي باشد به تدريج دانش‌آموز هم نگرشي منفي پيدا مي‌كند، موارد زيادي از افت و يا شكست تحصيلي مربوط به همين مساله نگرش منفي و تضادهاست. مهم‌ترين نقش خانواده ايجاد محيطي آرام، مساعد مطالعه و انجام تكاليف به دور از سر و صدا و تلويزيون، بازي ساير كودكان است و علاوه بر آن عدم برگزاري مراسم، جشن‌ها در ايام امتحانات، غني كردن محيط.
خانواده: بدين صورت كه به جاي خريد اشياء و مواد غيرضروري از طريق خريد كتاب‌هاي كمك درسي، غيردرسي و وسايل كمك آموزشي تا به وسيله آنها اوقات فراغت دانش‌آموز با آنها پر شود.
ب) فقر مالي خانواده كه محروم ماندن از غذاي سالم و كافي تاثير غيرمستقيم بر افت تحصيلي دارد.
ج) فقر فرهنگي، بي‌سوادي و يا كم‌سوادي والدين.
د) فقدان والد يا والدين.
ه-) وجود مشاجرات و ناسازگاري ميان والدين.
و) نحوه ارتباط دانش آموز با برادران و خواهران و الگو گرفتن از رفتار آنان (اگر همه اهل مطالعه و تحصيل باشند، او نيز رغبت بيشتر به اين مساله پيدا مي‌كند و برعكس).
علل آموزشي <مدرسه‌اي>
شيوه تدريس معلم: هر دانش‌آموز به شيوه خاص مطالب را فرامي‌گيرد، معلمان مي‌بايستي با توجه به شناخت از دانش‌آموزان و توجه به اصل تفاوت‌هاي فردي آنان روش خود را انتخاب و اجرا نمايند.
برنامه درسي مدرسه: مناسب نبودن زمان (همه درس‌هاي سخت با هم در يك روز تدريس شوند).
انتظارات و پيش‌داوري‌هاي معلم: انتظار عدم موفقيت و پيش‌داوري غلط معلم از دانش‌آموز.
شرايط فيزيكي كلاس: گرما، سرما، نظافت، نور، سر و صداي غيرمعمول.
تعويض مكرر معلمان: در طي سال تحصيلي و ناتواني بعضي از دانش‌آموزان در سازگاري با روش تدريس و خصوصيات معلم.
ارزيابي‌هاي نادرست معلمان از عملكرد دانش‌آموزان، پيش‌داوري‌ها و زير سوال بردن شخصيت دانش‌آموزان.
عوامل ديگر افت تحصيلي:
كنترل نامناسب كلاس توسط معلم.
فقدان وسايل كمك آموزشي.
عدم همكاري و ارتباط مستمر بين اوليا و مدرسه.
فقدان نظم و انضباط در كلاس و مدرسه.
كمبود فضاهاي آموزشي.
راهكارها:
- تشويق تعامل ميان معلم و دانش‌آموزان
- گسترش همكاري بين دانش آموزان
- تشويق و توسعه يادگيري فعال
4 اصل يادگيري موثر براي دانش آموزان:
- نيت
- واكنش فعالانه داشته باشند
- زمان‌هاي استراتژيك براي مطالعه را در نظر داشته باشند
- ايجاد بازخورد سريع
- تاكيد بر استفاده از زمان
- افزايش سطح انتظارات از دانش آموزان
- پذيرش استعدادهاي گوناگون و روش‌هاي يادگيري
- معلمان احساس نياز به آن مطلب يا درس را در دانش آموز ايجاد كنند.
- اگر دانش آموز شكست در درسي داشت كمك به كسب موفقيت و احساس كردن موفقيت، تا بار نگرش منفي در آن درس را از بين برد.
- انتظار در هر درس چيست؟ هدف‌ها روشن و شفاف باشند.
- معلم در آغاز تدريس روش مطالعه خاص درس خود را به دانش‌آموز بگويد.
- تشويق كلامي در شرايط ايجاد شده از جانب معلم، اوليا و مسوولان.
- تكاليف درسي نه خيلي سخت، نه خيلي مشكل باشند.
- تكاليف يكنواخت نباشد.
- آزمون‌ها و نمره‌ها به عنوان وسيله ايجاد انگيزه باشد.
- مطالب از ساده به مشكل باشد.
- فعال كردن دانش آموز هنگام تدريس نفي حسادت و چشم هم چشمي، بلكه ايجاد رقابت مثبت بين آنها.
براي تقويت حافظه
1- رژيم غذايي سالم و نخوردن غذاهاي آماده
2- داشتن فعاليت مرتب هوازي (مثل پياده‌روي)
3- به كار بردن روش‌هاي پرورش و فعال سازي ذهن مثل حل جدول
4- داشتن برنامه آرام سازي بدن (مثل ريلكسيشن).
فاطمه عليجاني
منبع : تابان
طبیعت زیبای روستای خاکستر
فوتسال
توصیه های پزشکی امام رضا علیه السلام برای مردادماه